ייִדישלאַנד

אַ סיבה פֿאַר אַ שֹימחה

אַמאָל איז געװען
אַ געמיטלעך הויז
אין עק װעלט

אין דעם דאָזיקן הויז
האָבן געװוינט אַ טײַװל
מיט אַ חוצפּהדיקער מויז

האָט די מויז געזאָגט:
"לאָמיר זיך אָנשיכּורן
טאָג־אײַן טאָג־אויס"

װײַל די װעלט איז פֿול מיט צרות,
טרויער, שרעק און פּײַן
ס’איז אָבער אונדז נישט ביטער
כּל־זמן ס’איז פֿאַראַן י''ש

טײַװל, גיי אַ טאַנץ!
טרינקען משקה, טרינקען י''ש
טײַװל, גײ אַ טאַנץ!

טײַװל, גיי אַ טאַנץ!
אַ סיבה פֿאַר אַ שֹימחה
איז תּמיד פֿאַראַן

איז אָנגעקומען אין הויז
אַ כּלי־זמר מיט
אַ רויטער נאָז

האָט די מויז שטאַרק געלאַכט:

לאָמיר טרינקען משקה
אַ גאַנצע נאַכט

טײַװל, גיי אַ טאַנץ!
דער כּלי־זמר שפּילט אַ לידעלע
טײַװל, גײ אַ טאַנץ!

טײַװל, גיי אַ טאַנץ!
אַ סיבה פֿאַר אַ שֹימחה
איז תּמיד פֿאַראַן

זיבן ציגלעך
האָבן דאַן
די חבֿרותא פֿאַרבײַגעטאַנצט

האָט די מויז זײ צוגערופֿן:
"חבֿרים, קומט אַרײַן אין שטוב
און טרינקט מיט אונדז!"

טײַוול, גיי אַ טאַנץ!
אוי, חבֿרים, קומט אין קאָן
טײַװל, גײ אַ טאַנץ!

טײַװל, גיי אַ טאַנץ!
אַ סיבה פֿאַר אַ שֹימחה
איז תּמיד פֿאַראַן

פֿון: ניקאָלײַ אָלניאַנסקי

לײענט מער פּאָעזיע אינעם געדרוקטן זשורנאַל.

לײענט װײַטער »

בײַ דעם פֿינצטערן היכל

אבֿישלום פֿון שילוח איז געבוירן געוואָרן אין בני־ברק אין 1991 אין אַ חסידישער משפּחה, געלערנט זיך אין לוצערנער ישיבֿה אין שווײַץ. איצט לערנט ער קינעמאַטאָגראַפֿיע. אין חשוון תּשע''ט איז אין ירושלים דערשינען זײַן ערשטע העברעיִשע לידער־זאַמלונג "שׂובך האלה הגדולה". אָבער אבֿישלום פֿון שילוח שרײַבט לידער אויך אויף מאַמע־לשון. און דאָס איז די ערשטע פּובליקאַציע פֿון זײַנע ייִדישע לידער.

בײַ דעם פֿינצטערן היכל
זיצט דער רבי און זינגט כּיסופֿים
זײַנע אויגן – פֿאַרמאַכט, זײַן האַרץ ברענט
אונטער זײַן הייליקן ספּאָדיק אַ נשמה שרײַט
פֿון טיפֿענישן ער בעט פֿון טיפֿענישן ער בענקט
פּתחי לי, אחותי רעייתי, יונתי תמתי...

און דאָרט בײַ דער זײַט
דאָרט בײַ דעם פֿענצטער שטייט
אַ קליין ייִנגעלע מיט א גרויסן קאַפּל
זײַנע אויגן – פֿאַרחלומט, זײַן האַרץ – פֿאַרגלוסט
נאָך אַ שיינעם וווּנדלעכן פֿויגל
וואָס אין הימל פֿליט
צי ווייסט דער רבי אַז דאָס שטעטל ברענט?
צי ווייסט דאָס קליינע ייִנגעלע
אז עס וועט נאָך גאָר ווײַט אַוועקפֿליִען?

בײַ דעם פֿינצטערן היכל
זיצט דער רבי און זינגט כּיסופֿים
די זון גייט אונטער, די לעכט גייען אויס
און דאָרט בײַ דער זײַט, דאָרט בײַ דעם פֿענצטער
שטייט אַ קליין ייִנגעלע מיט אַ גרויסן פֿלאַם

פֿון: אַבֿישלום פֿון שילוח

לײענט מער פּאָעזיע פֿון דעם אָ מחבר אינעם געדרוקטן זשורנאַל.

לײענט װײַטער »

דאָס יאָר 1919 אין דער געשיכטע פֿון ייִדישער פּאָעזיע

מיט 100 יאָר צוריק, גראָד אינעם גורלדיק בלוטיקן 1919 יאָר, איז פֿאָרגעקומען אַ היפּש מערקווירדיקער אויפֿשטײַג פֿון דער מאָדערנער ייִדישער פּאָעזיע. "די ייִדישע מוזע" ווי אַ בפֿירושע דערשײַנונג, ווי שפּעט זי זאָל ניט געהאַט זיך אויסגעפּיקט, האָט שוין צו יענער צײַט פֿאַרמאָגט אַ שטיקל "סטאַזש" פֿון שיעור ניט דרײַ יאָרצענדלינגער. וווּ, ווען און ווי־אַזוי האָט זי זיך גענומען אויספֿורעמען איז אַ טעמע פֿאַר זיך. אָן דעם לכתּחילהדיקן פּאָעטישן אויפֿשוווּנג פֿון די פֿריִערדיקע יאָרן, וואָלט "די ייִדישע מוזע" ניט אויפֿגעריכט געוואָרן, אָבער גראָד אין 1919, אי דאָס אויף ביידע זײַטן פֿון דעם אַטלאַנטיק, דערשײַנען אַ ריי ווערק און פּובליקאַציעס וואָס צייכענען אָן אַן איכותדיק נײַעם שטאַפּל אין דער דינאַמישער אַנטוויקלונג פֿון אונדזער פּאָעזיע.

קודם־כּל, עס דערשײַנט מעגלעך די ערשטע מאָנאָגראַפֿיע איבער ייִדישער פּאָעזיע, וואָס גיט זיך אָפּ מיט איר סטרוקטור און טעמאַטיק, מיט איר עסטעטישן מהות און געזעלשאַפֿטלעכן תּכלית. דאָס איז דאָס בוך "אין דער וועלט פֿון געזאַנגען (אַ בוך וועגן פּאָעזיע און פּאָעטן)" וואָס משה אָלגין גיט אַרויס אין 1919 אין ניו־יאָרק. קאָן זײַן, אַז אַ ריי באַהאַנדלונגען זײַנע זאָלן הײַנט עמיצן אויסזען עטוואָס פֿאַרעלטערט, "פּרימיטיוו", צי "פּאָליטיש אַנגאַזשירט", און דאָך טאָר מען ניט אַוועקמאַכן מיט דער האַנט די וויכטיקייט פֿון אָט־דעם פּיאָנערישן אויפֿטו. דאָס באַהאַנדלען די עצם מעגלעכקייט פֿון פּאָעזיע אויף ייִדיש (משטיינס געזאָגט: "אויף זשאַרגאָן") קען מען געפֿינען נאָך מיט 30 יאָר פֿריִער, אין י. י. לערנערס אַרטיקל פֿון 1889 ("די ייִדישע מוזע", אינעם צווייטן באַנד פֿון ספּעקטאָרס "הויז־פֿרײַנד"). אָבער לערנערס באַווײַזן אַז ייִדיש איז אַ לשון וואָס איז גענוג ראַפֿינירט צו זײַן "פּאָעזיע־פֿעיִק", קומען גראָד פֿון דער ייִדישער "פֿאָלקס־פּאָעזיע", היינו פֿון די אויסגעקליבענע טעקסטן פֿון ייִדישע פֿאָלקסלידער. דאַקעגן זשע אָלגינס מאָנאָגראַפֿיע פֿאַרמאָגט שוין אַ גאַנץ נישקשהדיקן מאַטעריאַל סײַ וואָס שייך פּאָעזיע גופֿא, סײַ בנוגע אַ ריי אינדיווידועלע פּאָעטן. אויך זײַן פֿאָרמאַט און פֿאַרנעם – אַ בוך איבער פּאָעזיע בפֿועל און ניט אַ פּאָלעמיש אַרטיקל איבער ייִדישער דיכטונג בכּוח – שטעלט מיט זיך פֿאָר אַ פּרינציפּיעל נײַעם שטאַפּל אין דער געזעלשאַפֿטלעך אינטעלעקטועלער אויפֿפֿאַסונג פֿון ייִדישער פּאָעזיע. [...]

פֿון: דובֿ־בער קערלער

לײענט דעם גאַנצן אַרטיקל אינעם געדרוקטן זשורנאַל.

לײענט װײַטער »

פֿון דער רעדאַקציע #4

מיר האָבן באַשלאָסן ווידמענען דעם 4טן נומער פֿון "ייִדישלאַנד" פֿולקום דער הײַנטצײַטיקער ייִדישער דיכטונג. פֿאַרוואָס? ווײַל מיר האָבן זי זייער ליב. דרײַ מיטגלידער פֿון אונדזער רעדאַקציע אַליין שרײַבן לידער אויף ייִדיש און דער פֿערטער פֿאַרנעמט זיך שוין ניט ווייניק יאָרן מיט איבערזעצונגען פֿון דער ייִדישער דיכטונג אין רוסיש. עס זײַנען דאָ אַזעלכע, וואָס באַמיִען זיך טענהן, אַז די ייִדישע ליטעראַטור בכלל און די ייִדישע דיכטונג בפֿרט זײַנען שוין טויט. זאָלן זיי טענהן געזונטערהייט. אין 2017 איז מיט אַ באַטייליקונג פֿון די אַלע פֿיר מיטגלידער פֿון אונדזער רעדאַקציע דערשינען די אַנטאָלאָגיע "רינג. ייִדישע פּאָעזיע. דער נאָכן־חורבן־דור", אין וועלכע ס'זײַנען אַרײַן לידער פֿון 20 ייִדישע פּאָעטן געבוירענע זינט 1946. די צאָל דיכטער, וועלכע נעמען אַן אָנטייל אין אָט דעם נומער איז ווייניקער, נאָר אַ מנין האָבן מיר זיכער. ס'איז באַזונדערס אָנגענעם, אַז אין דעם מנין האָט זיך באַוויזן אַ נײַ פּנים – דער 28-יעריקער אבֿישלום פֿון שילוח. ער האָט שוין באַוויזן אַרויסצוגעבן אַ העברעיִשע לידער־זאַמלונג, נאָר ייִדיש איז זײַן מאַמע־לשון און ער שרײַבט לידער אויך אויף ייִדיש. איז ברוך־הבא. די גאָלדענע קייט ווערט פֿאָרגעזעצט.

דאָס געזאָגטע שאַפֿט ניט אוודאי אָפּ דעם פֿאַקט, וואָס די צאָל לייענער פֿון דער הײַנטצײַטיקער ייִדישער דיכטונג איז קליין. די פֿאָרמולירטע מיט אַן אָנדערהאַלבן יאָרהונדערט צוריק דורך יהודה־לייב גאָרדאָנען קלאָץ־קשיא "לְמִי אֲנִי עָמֵל?" – "פֿאַר וועמען האָרעווע איך?" איז דעמאָלט געווען אַקטועל פֿאַר דער העברעיִשער דיכטונג און איצט – דווקא פֿאַר דער ייִדישער. אָבער אַזוי ווי יל''ג האָט זיך ניט מייאש געווען דעמאָלט און ממשיך געווען שאַפֿן העברעיִשע לידער, ווײַל, ווי ער האָט געשריבן, "עוֹד בַּת הַשּׁירָה אֵלַי מִתְגַּנֶּבֶת,/ עוֹד לִבִּי הוֹגֶה וִימִינִי כּוֹתֶבֶת –/כּוֹתֶבֶת שִׁירִים וּבְשָׂפָה נִשְׁכַּחַת", אַזוי זײַנען אויך מיר זיך ניט מייאש איצט און זײַנען ממשיך שאַפֿן לידער אויף ייִדיש, אויף דער הײַנטצײַטיקער "פֿאַרגעסענער שפּראַך".

מיט דער טעמע פֿון דער הײַנטצײַטיקער ייִדישער דיכטונג זײַנען אַזוי אָדער אַנדערש פֿאַרבונדן אויך אַנדערע מאַטעריאַלן פֿון אָט דעם נומער: לידער פֿונעם עזבֿון פֿון אליהו טאָקער (1934 – 2010), רעצענזיעס אויף נײַע אוקראַיִנישע איבערזעצונגען פֿון דער ייִדישער פּאָעזיע און פֿאָרשערישע אַרטיקלען.

לײענט װײַטער »

פֿון דער רעדאַקציע #3

ווי באַוווּסט, האָט מען אונדזער לשון גערופֿן אַ מאָל "עבֿרי־טײַטש" אָדער פּשוט "טײַטש". אויף
אַזאַ אופֿן איז די איבערזעצונג־קונסט אין דער טבֿע פֿון י ידיש. פֿר יער פֿון אַלץ פֿון לשון־קודש, –
אַזוי ווי אין חדר פֿלעגט מען לערנען חומש: בראשית אין אָנהייב, ברא האָט באַשאַפֿן... די – –
י ידישע איבערטײַטשונג פֿון לשון־קודש איז בדרך־כּלל געווען אַ ביסל פֿאַרברייטערט, ווי מע
זאָגט, פֿאַרטײַטשט און פֿאַרבעסערט. דערמאָנט זיך כאָטשבי ווי עס הייבט זיך אָן שלום־עליכמס
"דער פֿאַרכּישופֿטער שנײַדער": "איש היה בזלאָדיובֿקי אַ מענטש איז געווען אין זלאָדייעווקע, –
אַ שטעטל, וואָס ליגט אין דער סבֿיבֿה פֿון מאַזעפּעווקע, נישט ווײַט פֿון כאַפּלאַפּאָוויטש און
קאָזאָדויעווקע, צווישן יאַמפּעלי און צווישן סטרישטש, פּונקט אויף דעם וועג, וואָס מע פֿאָרט פֿון
פּישי־יאַבעדע דורך פּעטשי־כוואָסט קיין טעטרעוועץ און פֿון דאָרטן קיין יעהופּעץ". אַן ערך אויפֿן
זעלבן אופֿן איז אינעם 16 טן יאָרהונדערט געבוירן געוואָרן ר' יעקבֿ אשכּנזיס באַרימטער ספֿר
"צאינה וראינה". אָבער אויך די שעפֿער פֿון דער אַלט־י ידישער ליטעראַטור פֿלעגן איבערטײַטשן
ניט בלויז פֿון לשון־קודש, נאָר אויך פֿון גוי יש. נעמט, צום בײַשפּיל, אליהו בחורס "בבֿא־בוך",
וואָס איז אַ פֿאַרי ידישטער טײַטש פֿון איטאַליעניש.
מעשׂה אָבֿות סימן לבנים. האָבן מיר באַשלאָסן ווידמען דעם דריטן נומער פֿון "י ידישלאַנד" –
דווקא איבערזעצונגען אין י ידיש פֿון פֿאַרשיידענע גוי ישע שפּראַכן רוסיש, ענגליש, פֿראַנצויזיש, –
שוועדיש, אוקראַ יניש, יאַפּאַניש, פּױליש. דער אַלגעמיינער אידיי פֿון דעם אָ נומער אַנטשפּרעכט
איציק מאַנגערס ווייניק באַוווּסטע, נאָר גלענצנדע ליטעראַרישע מיסטיפֿיקאַציע "פֿעלקער זינגען",
וואָס אַן אויסצוג פֿון איר האָבן מיר דאָ געבראַכט, ווי אויך אַן אינטערוויו מיטן רוסיש־י ידישן
אויטאָר און זינגער פּסוי קאָראָלענקאָ.
די איצטיקע י ידיש־לייענער זײַנען צעזייט און צעשפּרייט איבער לענדער און קאָנטינענטן. יעדער
איינער קען "זײַן" גוי יש. מיט ליטעראַטורן אויף אַנדערע גוי ישע שפּראַכן איז ער אָדער זי ניט
אַלע מאָל גענוג באַקאַנט. דעריבער האָפֿן מיר, אַז יעדערער וועט דאָ קענען גע פינען אין דעם אָ
באַנד עפּעס נײַס פֿאַר זיך.
דער ת וכן פֿ ונעם איצטיקן נומער ווערט אויסגעשטעלט לויט די נעמען פֿ ון די איבערזעצער
)אַ לפֿ אבעטיש(. לית מאן ד פ ליג ווי וויכטיק, אָ פט שעפֿ עריש דערפֿ ינדעריש, איז דעם איבערזעצערס
אַ רבעט, אבער די נעמען פֿ ון די איבערזעצער גופֿ א פֿ אַ רבלײַבן אָ פֿט אין ש אטן. די
מלאכת־האיבערזעצונג אויף יידיש הײַנט־צו־ט אג איז שיער ניט א טאָ פ לטער אוי פטו. נ אך די נײַע
איבערזעצונגען קומען געקליבענע מוסטערן פֿ ון אונדזערע פֿ אָ רגייערס רײַכער איבערזעצונג
ירושה.

לײענט װײַטער »